خانواده ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین نهاد جامعه بشری محسوب می‌شود و نقش بسیاری در فرآیندهای اجتماعی و بهداشت روانی فرد و جامعه ایفا می‌کند. نقش خانواده در فرهنگ ایرانی بسیار برجسته بوده تا جایی که به درستی می‌توان خانواده را مهم‌ترین رکن جامعه ایرانی دانست.

خانواده

خانواده به مفهوم محدود آن عبارت است از یک واحد اجتماعی، ناشی از ازدواج یک زن و یک مرد که فرزندان پدید آمده از آنان خانواده را تکمیل می‌کنند. در تعریف دیگری، خانواده شامل مجموعه‌ای از افراد است که با هدف و منافع مشترکی زیر یک سقف گرد هم می‌آیند.

اسلام خانواده را گروهی متشکل از افراد، دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی معرفی می‌کند که هسته اولیه آن از ازدواج مشروع زن و مردی تشکیل می‌شود و نکاح، عقدی است که براساس آن رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار می‌شود و در آن طرفین دارای وظایف و حقوق جدید می‌شوند.

ارتباط خویشاوندی در سایه نکاح پدید می‌آید و اعضای آن روابط قانونی، اخلاقی و عاطفی دارند.

جامعه شناسان خانواده را یک پدیده تاریخی می‌دانند که از اجتماع کلی جدا نیست. اساس تشکیل خانواده این است که زن و مردی می‌کوشند اراده خود را بر تأسیس آن و قبول تکالیفی که شرع برای آنها معین کرده است، محقق سازند.

بر این اساس خانواده یک تأسیس حقوقی به حساب خواهد آمد که اعضای آن با رشته خونی با هم پیوند پیدا می کنند.همچنین واحدی است اجتماعی که در عین حال خصایص یک نهاد و یک گروه را واجد است.

کارکردهای خانواده

خانواده دارای وظایف مهم و خطیری است که بقای نسل، پرورش نسل و مراقبت از آن به سبب حفاظت از خطرات گوناگون، صمیمیت و نزدیکی تنگاتنگ با اعضا و همرنگی و همدلی و تعاون، تکمیل و تکامل و ایجاد زمینه امن و آسایش در خانواده، به گونه‌ای که موجبات رشد از هر حیث فراهم شود.

نقش و جایگاه خانواده

خانواده تنها نظام اجتماعی است که در همه جوامع‌ از مذهبی و غیرمذهبی پذیرفته شده و در جوامع گوناگون دارای نقش، پایگاه و منزلت‏های متفاوت است، با اینکه خانواده هسته‌ای کوچک از اجتماع است، در حیات اجتماعی مردم نقش و تأثیری فراوان دارد.

خانواده هسته اول همه سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی است. همه نقش‌های مربوط به ایجاد تمدن و انتقال مواریث و رشد و شکوفایی انسانیت به آن مربوط می‌شود و نیز همه سنت‌ها، عقاید و آداب و ویژگی‌های فردی و اجتماعی از طریق خانواده به نسل جدید انتقال می‌یابد.

انگیزه اعضایش در انگیزه‌های اجتماع تأثیر می‌گذارد. چگونگی مشی و سبک زندگی آن در اخلاق جامعه و در صحت یا بیماری آن نقشی مؤثر دارد.

آموزش خانواده در مدارس

در سال گذشته ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از اولیا در کلاس‌های آموزش خانواده شرکت کرده‌اند.

معاون سازمان مرکزی انجمن اولیا و مربیان در این باره به همشهری گفت: مادران ۴/۴درصد بیشتر از پدران در کلاس‌های آموزش خانواده مدارس شرکت داشته‌اند.

نقش کلاس‌های آموزشی انجمن اولیا و مربیان در ارتقای فرهنگی، عدم درخواست طلاق از سوی زنان، عدم گرایش به اعتیاد و ... تجربه و بازدید و بازرسی‌ها نشان می‌دهد در مدارسی که مسئولان انجمن‌های اولیا را زنان تشکیل می‌دهند، زمینه و بستر کار برای اعضای انجمن بیشتر فراهم بوده است.

سال گذشته ۸میلیون نفر در کلاس‌های سخنرانی انجمن‌های اولیا و مربیان شرکت کرده‌اند که ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر آنها زنان بوده‌اند.

آموزش خانواده و والدین در دهه‌های اخیر در اکثر کشورهای دنیا به عنوان یک امر ضروری در جهت ایجاد محیط خانوادگی مناسب برای رشد فرزندان و پیشرفت تحصیلی آنان مد نظر قرار گرفته است.

اغلب تحقیقات بر این واقعیت تأکید دارند که در امر تربیت فرزندان باید از آموزش‌‌های جامع، سازمان یافته و از پیش طراحی شده، بهره‌مند شد.

آموزش خانواده را می‌توان فرآیندی دانست که با توجه به امکانات تربیتی عامی که به طور خودجوش درجامعه وجود دارد، به صورت سازمان یافته و نظام‌مند عمل می‌کند. زیرا جامعه و خانواده‌ها از نوعی امکانات تربیتی که حاصل مرور زمان و کسب تجربه‌های مختلف در فراز و نشیب زندگی هستند، برخوردار هستند و در واقع آموزش خانواده نه تنها نقطه شروع آموزش تربیتی نیست بلکه نوعی آموزش است که در قالب آن تجربیات علمی اولیا درخصوص برخورد با فرزندان با توجه به نیازهای جدید جامعه ساماندهی می‌شود.

سازمان مرکزی انجمن اولیا و مربیان بر اساس نیازهای فعلی خانواده‌ها در جامعه امروز و با توجه به شناخت ضعف‌ها و نواقص برنامه‌های گذشته و مسئله‌هایی که مانع دستیابی به اهداف آموزش خانواده بوده، به طراحی نظام جامع آموزش خانواده پرداخته که می‌تواند به عنوان یک مبنای اصولی و حساب شده نسبت به روند گذشته در امر تعلیم و تربیت اولیا و مربیان مورد توجه قرار گیرد.

ویستا/گردآوری :گروه خانواده خوشبخت تبیان زنجان